معرفی چند منبع

وبلاگ آموزش علوم ششم

وبلاگ ششم دبستان

دانشنامه رشد

سوالات این مبحث

1- کدام لایه زمین کم ترین ضخامت را دارد؟                   گوشته                    پوسته         هسته                                                             

  2- منابع معدنی را در کدام لایه زمین می توان یافت؟          گوشته                    پوسته       هسته                                                                

3- کدام لایه زمین از مواد نیمه جامد تشکیل یافته است؟    گوشته                    پوسته                   هسته                                                                 

4- کدام لایه ی زمین از آهن و نیکل ساخته شده است؟     گوشته                    پوسته                   هسته            

                                                   

سؤالات تشریحی
1- چرا در زمین چاه می کنند؟  برای رسیدن به آب و نفت در زمین چاه می کنند.

2- مواد معدنی ، نفت، آب و ذغال سنگ در کدام قسمت زمین قرار دارند؟  در قسمت پوسته

3- پوسته زمین با گوشته چه تفاوتی دارد؟

پوسته نازک تر است و گوشته گرمای بسیار زیادتری از پوسته دارد. سنگ ها در گوشته به حالت مذاب و خمیری هستند.

4- هسته در کدام قسمت زمین است؟ جنس آن از چیست؟  در قسمت مرکزی زمین و جنس آن از آهن و نیکل است.

5- آتشفشان ها چگونه ایجاد می شوند؟  وقتی گرمای مواد مذاب زمین زیاد شود حجم بیشتری پیدا می کنند. ناگزیر برای خروج از زمین از قسمت هایی که احتمالاً پوسته نازک تر است، خارج می شوند.

 6- ازدهانه آتشفشان ها چه چیزهایی خارج می شود؟  مواد مذاب، موادجامد و گاز. گاهی مواد جامد آن قدر ریز هستند که به آنها خاکستر می گویند. گازها نیز ممکن است سمی و کشنده باشند.                

7- زمین لرزه چگونه ایجاد می شود؟

اگر مواد داخل زمین که بر اثر گرمای بسیار زیاد به حالت مذاب در آمده اند نتوانند راهی به بیرون از زمین پیدا کنند زمین لرزه به وجود می آید.                  

8- زمین لرزه در چه جاهائی خرابی بیشتری به بار می آورد؟  در جایی که خانه ها گلی و سست باشند.

زلزله

لرزش ناگهانی پوسته های جامد زمین، زلزله یا زمین لرزه نامیده می‌شود. زلزله یک لرزش واحد نیست بلکه به صورت دسته‌ای از لرزش‌هاست. زمین لرزه همراه با پیش لرزه، لرزه و پس لرزه است.

پیش لرزه

گاهی اوقات پیش از بروز زلزله اصلی، یکسری زلزله‌هایی با بزرگی کمتر از زلزله اصلی به وقوع می‌پیوندند که معمولا فراوانی آنها با نزدیک شدن به زمان وقوع لرزش اصلی، افزایش می‌یابد.

لرزش اصلی

همان زلزله اصلی بوده که بواسطه آن اکثر انرژی ذخیره شده در سنگها یکباره آزاد می‌گردد.

پس لرزه

زلزله‌های خفیفتری که غالبا پس از لرزش اصلی، از حوالی کانون زلزله اصلی منشأ می گیرند، را پس لرزه می گویند. پس لرزه ها می‌توانند حتی تا سالها پس از وقوع زلزله های اصلی نیز به طول انجامد.

دسته لرزه

مجموعه‌ای از تعداد زیادی زلزله که در یک منطقه محدود در مقطع زمانی در حد هفته تا چند ماه به وقوع می پیوندد.

حرکات زمین

زمین به دو صورت وضعی و انتقالی حرکت می‌کند.

 در حرکت وضعی، زمین به دور محوری که نسبت به سطح مدار آن زاویه 23 درجه و 27 دقیقه تشکیل می‌دهد، حرکت می‌کند. این حرکت هر 24 ساعت یک بار اتفاق می افتد. در واقع در این حرکت، زمین هر 24 ساعت یکبار از شرق به غرب به دور خود می‌چرخد. این حرکت باعث می‌شود که همواره نیمی از زمین مقابل نور خورشید قرار گیرد و نیمی دیگر تاریک باشد در نتیجه در 24 ساعت ، شب و روز به وجود می‌آید.

در حرکت انتقالی، زمین روی مدار بیضی شکلی که قطر بزرگ آن 930 میلیون کیلیومتر است، به دور خورشید می‌گردد. زمین این مسیر را هر 365 روز و6 ساعت، یک بار طی می‌کند. در نتیجه حرکت انتقالی، فصل ها به وجود می‌آید.

ساختمان زمین 3

1)      هسته :

بخش مرکزی زمین هسته‌است. هسته زمین دارای دو بخش است: هسته درونی و هسته بیرونی. هسته داخلی به دلیل فشار بسیار زیاد جامد و هسته خارجی، مایع است. قطر آن ۲۵۶۰ کیلومتر و دمای آن ۸۰۰ درجه سانتی گراد است. فاصله آن از سطح زمین ۶۳۳۶ کیلومتر است. موادهسته به علت فشار زیادی که بر آن وارد می‌شود بسیار متراکم تراز سایر اجزای زمین است. هسته بیشتر از آهن و نیکل تشکیل شده‌است.

 

هسته بیرونی :

هسته بیرونی زمین از ژرفای ۲٬۸۹۰ کیلومتری آغاز شده و تا ژرفای ۵٬۱۵۰ کیلومتری زمین ادامه می‌یابد و ۳۰٫۸ درصد از جرم زمین را شامل می‌شود و در حال حرکت است. در ژرفای حدود ۲٬۸۸۰ کیلومتری، ساختار درونی زمین به طور ناگهانی از سنگ‌های جامد گوشته به چرخش آهن مذاب هسته بیرونی تغییر می‌کند. دمای هسته بیرونی به اندازه‌ای زیاد است که فلزات را در این لایه به شکل مایع درآورده‌است و این لایه از فلزات ذوب‌شده آهن و نیکل ساخته شده‌است.

از آن جا که زمین، توپی فلزی (هسته) در وسط خود دارد، همه این سیاره مغناطیسی است و دانشمندان بر این باورند که هسته بیرونی همان چیزی است که میدان مغناطیسی زمین را کنترل می‌کند. میدان مغناطیسی زمین مانند یک حباب عمل می‌کند و از زمین در برابر ذرات باردار شناور پیرامون منظومه شمسی مانند ذرات بارداری که از خورشید می‌آیند، محافظت می‌کند.

هسته درونی :

هسته درونی زمین از حدود ۶٬۶۴۰ کیلومتر زیر پوسته آغاز شده و حدود ۱٬۲۸۰ کیلومتر ادامه می‌یابد. در هسته زمین، دما و فشار به اندازه‌ای زیاد است که فلزات فشرده می‌شوند و می‌توانند مانند یک مایع حرکت‌کنند و در جاهایی که به شکل جامد هستند، وادار به لرزش هستند. هسته درونی عمدتاً از آهن ساخته شده‌است. اگرچه دما در هسته درونی بسیار زیاد است، اما به دلیل فشار بسیار زمین، آهن نمی‌تواند ذوب‌شود و جنس هسته درونی جامد است. هسته به طور منظم در حال حرکت است و می‌چرخد و دانشمندان بر این باورند که هستهدرونی سریع‌تر از بقیه بخش‌های زمین می‌چرخد.

ساختمان زمین 2

1گوشته:

گوشته بزرگ‌ترین لایه زمین است که زیر پوسته واقع‌شده و از ژرفای ۱۰ کیلومتری درون زمین آغاز شده و تا ژرفای ۲٬۸۹۰ کیلومتری درون زمین ادامه می‌یابد و ضخامت آن حدود ۲٬۹۰۰ کیلومتر است. گوشته به چهار لایه تقسیم می‌شود: سنگ‌کره، نرم‌کره، گوشته بالایی و گوشته پایینی. گوشته ۶۷٫۳ درصد جرم زمین را تشکیل می‌دهد و دمای آن بیش از °۱۰۰۰ سانتی‌گراد است. سنگ‌های نیمه جامد بسیار گرم و چگال، گوشته را می‌سازند و آهن، منیزیم، آلومینیم، سیلیکون، اکسیژن و ترکیبات سیلیکات در این لایه وجود دارد. از آن‌جا که زمین برای کشف مستقیم بیش از اندازه عمیق است، دانشمندان برای شناسایی گوشته از امواج لرزه‌ای استفاده می‌کنند.

سنگ کره :

سنگ‌کره  بخش خارجی سفت و سخت زمین است و جنس آن جامد است. سنگ‌کره حدود ۱۰۰ کیلومتر در بیش‌تر نقاط عمیق زمین نفوذ می‌کند و شامل بخش‌های بالایی شکننده گوشته و پوسته است. سنگ‌کره تمام سطح کره زمین از بالای کوه اورست تا انتهای درازگودال ماریانا را پوشش می‌دهد و از کانی‌ها تشکیل شده‌است. ضخامت سنگ‌کره به سن آن بستگی دارد (سنگ‌کره قدیمی‌تر، ضخیم‌تر است). سنگ‌کره همیشه به آرامی در حال حرکت است و به صفحات زمین‌ساختی تکه‌تکه شده‌است.

نرم کره :

این لایه از حدود ۱۰۰ کیلومتری درون زمین آغاز شده و تا ۷۰۰ کیلومتری درون زمین گسترش می‌یابد و تصور می‌شود که این لایه بسیار گرم‌تر از سنگ‌کره و به حالت مایع باشد. در سست‌کره، تعادل میان دما و فشار به گونه‌ای است که سنگ‌ها دارای استحکام کمی باشند.

گوشته بالایی :

منشا بسیاری از پدیده‌های زمین شناسی، این قسمت است. جرم این قسمت در حدود 3.9 گرم بر سانتیمتر مکعب است .

گوشته پایینی :

این قسمت از گوشته که بین اعماق 984 تا 2900 کیلومتری قرار دارد، متجانس به نظر می‌رسد و از ترکیبات فلزی منیزیم و آهن تشکیل شده است .

ساختمان زمین 1

انسان از زمان‌های قدیم مشتاق شناسایی ساختمان داخلی کره زمین بوده است و از آنجا که دسترسی مستقیم به قسمت‌های درونی امکان پذیر نبوده و حتی با تکنولوژی عصر حاضر نیز این کار مقدور نیست، روش‌های غیر مستقیم همواره الهام بخش آدمی در کسب اطلاعات از قسمت‌های داخلی زمین بوده است.

ساختار زمین شامل سه لایه اصلی پوسته، گوشته و هسته می‌باشد.

1)پوسته:

پوسته خارجی‌ترین لایه زمین است و تنها جایی است که زندگی بر روی آن جریان دارد. ضخامت متوسط پوسته زمین 33 کیلومتر است، ولی این ضخامت در تمام نقاط یکنواخت نیست، بلکه، پوسته در زیر اقیانوس‌ها به مراتب نازکتر از قاره‌ها است. ضخامت پوسته از حداقل 10 کیلومتر در زیردریاها تا حداکثر 60 کیلومتر در زیر کوه‌ها تغییر می‌کند.

از نظر ترکیب شیمیایی می‌توان پوسته زمین را به دو قسمت بالایی و پائینی تقسیم کرد. قشر بالایی پوسته از سنگ‌های گرانیت و گرانودیوریت تشکیل شده است که به علت دارا بودن مقدار زیادی سیلیسیم و آلومینیوم  به نام سیال نیز خوانده می‌شود. قشر زیرین پوسته بیشتر از سنگ‌هایی با ترکیب بازالت است که به علت دارا بودن مقدار زیادی سیلیسیم و منیزیم به نام سیما معروف است.  بیش از 99 درصد جرم پوسته زمین را 10 عنصر و فقط در حدود 0،65 درصد بقیه آن را سایر عناصر تشکیل میدهند. بایستی توجه داشت که توزیع ترکیبات شیمیایی در تمام قسمت‌های پوسته یکنواخت نیست و جنس مواد تشکیل دهنده پوسته در زیر اقیانوس‌ها و قاره‌ها متفاوت است.

پیدایش زمین

دانشمندان تخمین زده اند که حدود 15 میلیارد سال قبل بر اثر عبور ستاره ای از نزدیک خورشید انفجاری عظیم در آن بوجود آمد و گاز هایی بصورت تکه های متراکمی از آن جدا شدند و در فضا با حرکت دورانی بگردش در آمدند و در نتیجه سیاره های منظومه شمسی بوجود آمدند که زمین یکی از این پدیده هاست. 4.5 میلیارد سال طول کشید تا زمین با دور شدن از خورشید ازحالت گاز بصورت جامد و بشکل امروزی درآید.

اما پس از گذشت 20 میلیون سال کره زمین شکل واقعی خود را بدست آورد که همانند کره ای آتشین و قرمز مملو از مواد مذاب بود. بر طبق فرضیه دانشمندان مواد سنگین زمین از قبیل آهن و نیکل و غیره در اثر سنگینی، تدریجاً بطرف مرکز زمین حرکت نمودند و هسته مرکزی زمین را بوجود آوردند و نیز موادی که چگالی کمتری داشتند به طرف بالا حرکت کرده و پوسته خارجی و سطح زمین را شکل دادند. درهر حال بعد از سپری شدن این مراحل، ماگماهای درون زمین آنقدر قوی بودند که مرتباً سطح ضعیف و خشکیده زمین را باز کرده و مواد مذاب خود را بیرون ریختند. این فعالیت‌ها تا زمان آرامش نسبی زمین ادامه پیدا کرد. خروج مواد مذاب موجب شد مقدار زیادی از گازها که در درون زمین محبوس بودند به سطح زمین بیایند و از طریق سطح به طرف ارتفاعات بالا صعود نموده و جو ضخیم زمین یا اتمسفر را شکل دادند.

.5 میلیارد سال پیش زمین دارای سطحی داغ قرمز و نیمه مذاب بود. پس از گذشت میلیونها سال سطح زمین شروع به سرد شدن نمود و پوسته جامدی، به دور زمین بوجود آمد. گازهای داغ و مواد مذاب از لایه های زیرین و ازطریق دهانه های آتشفشانی بیرون شده و جو ضخیم زمین را بوجود آوردند. در همین مدت شهاب سنگ های زیادی به سطح زمین خوردند و هزاران گودال شهاب سنگی را در سطح زمین بوجود آورد. و مقدار زیادی غبار به جو زمین اضافه گردید.

پس از یک میلیارد سال زمین به اندازه کافی سرد شده بود تا بخار آب موجود در جو متراکم شده و قطرات آن میلیون ها سال به شکل باران شدید به سطح زمین افتاد و باعث پاک شدن جو زمین و بوجود آمدن اقیانوس شدند.    

آشنایی بیشتر

ژئوئید یا زمین دیس عبارتست از بهترین تعریفی که برای شکل زمین در نظر گرفته‌اند .در این تعریف زمین را به شکل زمین و نه شبیه به شکل دیگر در نظرگرفته‌اند .می‌توان آن را به عنوان سطح متوسط آب اقیانوسها تعریف کرد .با این تعریف برای تعیین سطح زمین دیس در خشکی‌ها ، باید ادامه فرضی آب اقیانوسها را در هر نقطه از خشکی محاسبه نمود و آن را به عنوان دیس در نظر گرفت.

 

اگر زمین را به شکل کره در نظر بگیریم، میتوانم برای آن قطبین، استوا، مدارات و نصف النهار را تعریف کنیم.

قطب زمین : محل تقاطع محور زمین با سطح زمین که در دو انتهای محور واقعند، قطبین زمین نام دارند.

استوا : همانند کمربندی فرضی است که از وسط زمین گذشته است و زمین را به دونیمه‌ی شمالی و جنوبی تقسیم می‌کند.

نصف النهار مبدا : خطی فرضی است که از قطب شمال به قطب جنوب کشیده می شود و زمین را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می کند .

مدارات زمین : دوایر کوچکتری هستند که با استوا موازیند. مدار راس السرطان و مدار راس الجدی نام دو مدار مهم در زمین هستند.

معرفی زمین

زمین، سومین سیاره نزدیک به خورشید و بزرگترین سیاره در میان سیارات درونی است. ساختار درونی زمین مثل سایر سیارات درونی از یک هسته داخلی و یک هسته خارجی به همراه لایه‌ های مذاب و نیمه مذاب و سنگی جامد تشکیل یافته است. هسته داخلی فلزی و جامد بوده و توسط هسته خارجی که فلزی و مذاب است، احاطه شده است.

زمین سیاره‌ای است منحصر بفرد، دارای آب مایع و جوی که قسمت اعظم آن از نیتروژن و اکسیژن تشکیل شده که تداوم حیات را ممکن می‌سازند. در منظومه شمسی، زمین پنجمین سیاره از لحاظ بزرگی و سومین سیاره نزدیک به خورشید است. چگالی زمین از تمامی سیارات بیشتر است.

هر چند کرویت زمین از زمان‌های قدیم 530) سال قبل از میلاد) توسط فیثاغورس و با استفاده از برخی دلایل فیزیکی مشخص شده بود ولی امروزه پروازهای فضایی و عکس برداری از زمین مطمئن ترین روش برای مشاهده کرویت زمین ا ست. در نگاه اول میتوان زمین را کره‌ای به شعاع متوسط 6371 کیلومتر در نظرگرفت ولی میدانیم که کرویت زمین کامل نیست، بلکه زمین در قطبین کمی فرورفتگی دارد بطوری که شعاع استوائی آن 6378 کیلومتر و شعاع قطبی آن 6356 کیلومتر است.

.